Amulet z Deultum pierwsze świadectwo obecności chrześcijan

29 Marzec, 2024, 07:30

Odkryto najstarsze dowody archeologiczne dotyczące pierwszych chrześcijan na terytorium Bułgarii.

Niezwykłe odkrycie

Latem 2023 roku podczas badania pochówku młodego mężczyzny w nekropolii rzymskiego miasta Deultum (niedaleko wsi Debelt, na południe od Burgas) archeolodzy odkryli amulet w postaci srebrnego listu zwiniętego w rulon. Od razu zauważono fragmenty kilku liter, ale dopiero po ostrożnym rozłożeniu odczytano cały tekst w języku starogreckim, na końcu którego było imię Chrystusa.

Amulet pochodzi z bardzo wczesnego okresu, z drugiej połowy II lub początku III w. n.e. Jest tym samym pierwszą wzmianką o Chrystusie, pierwszym odkrytym znakiem krzyża i najwcześniejszym archeologicznym świadectwem obecności chrześcijan na ziemiach bułgarskich.

Datowanie amuletu

Nie ma żadnych wątpliwości co do datowania amuletu. Świadczy o tym kilka niezależnych czynników. Formy niektórych liter są specyficzne i charakterystyczne jedynie dla okresu II – początku III w. Pochówek stanowi część nekropolii nieużywanej po pierwszej ćwierci III w., co określa najpóźniejszą możliwą datę pochodzenia amuletu. Ciała zmarłego nie ułożono głową na zachód, jak to było w zwyczaju wśród późniejszych chrześcijan. Specyfika tekstu wskazuje również, że był to czas, gdy chrześcijaństwo było jeszcze bardzo młodą i wciąż torującą sobie drogę religią.

Amulet

Amulet wykonany jest z cienkiej srebrnej folii w kształcie prostokąta, na której ostrym narzędziem został napisany tekst. Następnie folię zwinięto w rulonik, umieszczono w płóciennym lub skórzanym etui, aby zabezpieczyć ją przed uszkodzeniami i noszono jako wisiorek na szyi lub gdzieś w ubraniu.

Amulet z Deultum został znaleziony z boku czaszki i prawdopodobnie został tam umieszczony podczas pochówku. Zgodnie z wczesnochrześcijańską zasadą w grobie nie odnaleziono żadnych innych przedmiotów.

Tekst na srebrnym liściu brzmi: „Gabriel, Michał, Stróż – Chrystus”. Każde z imion zaczyna się od nowego wiersza, przy czym Chrystus nie jest zebrany w jednym wierszu, a jego ostatnia litera jest dodana poniżej. Przywoływanie archaniołów jest powszechne w tekstach magicznych – zarówno żydowskich, chrześcijańskich, jak i jeszcze wcześniejszych, ale prawie zawsze zawierają imiona czterech, a czasem większej liczby archaniołów.

Tutaj zachowana jest liczba cztery, ale występuje tylko dwóch archaniołów wspomnianych w Nowym Testamencie. Gabriel, który według Ewangelii Łukasza ogłasza narodziny Jana Chrzciciela i Jezusa oraz Michał - pierwszy walczący z diabłem według Listu Judy i Ewangelii św. Jana.

Kolejne słowo „Stróż” (ΦΥΛΑΞ) definiuje zarówno Chrystusa, jak i wskazuje funkcję amuletu polegającą na ochronie osoby, która go nosi.

W słowie Chrystus pierwsza litera X jest obrócona o 45⁰ i w ten sposób tworzy znak krzyża, co jest cechą znaną z niektórych bardzo wczesnych inskrypcji chrześcijańskich.

Na wczesną datę wskazuje także pisownia +ΡЄICTOC z ЄI zamiast I. Użycie krzyża i włączenie jedynie Archaniołów Gabriela i Michała zdecydowanie potwierdza, że amulet należał do wspólnoty chrześcijańskiej, a jego datowanie czyni go najstarszym zabytkiem chrześcijańskim z najwcześniejszą wzmianką o Chrystusie na terytorium Bułgarii.

Pierwsza wzmianka o Chrystusie

Pierwsi chrześcijaniew widocznych dla wszystkich inskrypcjach nigdy otwarcie nie deklarowali swojej przynależności religijnej. Sugerowały to jedynie niewinne obrazy, takie jak ptaki czy ryby lub wyrażenia, które nie budziły podejrzeń. Mówili otwarcie nie o Jezusie Chrystusie, a w sposób bliżej nieokreślony o „Bogu”, „Panu”. Używali takich samych słów jakich używali niechrześcijanie na określenie swoich bóstw.

Jedyny wczesny przykład wzmianki o Synu Bożym na terytorium Bułgarii znajduje się w inskrypcji nagrobnej z Płowdiwu, w starożytnym Philippopolis i pochodzi z pierwszej ćwierci III w. Jednak imię Jezus jest tam napisane za pomocą szyfru znanego prawdopodobnie tylko chrześcijanom – jako numer 888.

Tymczasem w amulecie z Deultum, imię Chrystus znajdujące się w niedostępnym dla oczu miejscu było bezpieczne i mogło pojawić się bez kodów i niedomówień.

Odkrycie takiego wczesnochrześcijańskiego zabytku właśnie w Deultum nie jest niespodzianką, gdyż kolonia rzymska była pierwszą na bułgarskich ziemiach osadą z poświadczoną wspólnotą chrześcijańską i biskupem.

Autor: Przyblizamybulgarie

Napisz komentarz