Największe bułgarskie osiągnięcia naukowe i technologiczne w roku 2023

22 Styczeń, 2024, 07:30

Miniony rok był niezwykle udany dla bułgarskich naukowców i wynalazców. Rok 2023 udowodnił, że Bułgaria zajmuje ważne miejsce w badaniach fundamentalnych dziedzin nauki i technologii.

Pierwszy w świecie dron transportowy, nowy superkomputer i nowy teleskop to tylko część największych naukowych i technologicznych osiągnięć Bułgarii w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Największe zainteresowanie wzbudziły następujące bułgarskie osiągnięcia:

Bułgarski superkomputer Hemus

W 2023 roku powstał najnowszy bułgarski superkomputer Hemus. Ma wydajność ponad 3 petaflopy (prędkość ponad 3 x 1015 operacji zmiennoprzecinkowych na sekundę). Jego moc z pewnością plasuje go na liście 300 najpotężniejszych superkomputerów na świecie.

Wraz z uruchomieniem Hemusa Bułgaria stała się jednym z niewielu krajów posiadających 2 superkomputery. Dla porównania słynący z branży IT Tajwan również posiada 2 superkomputery.

Nowy bułgarski superkomputer jest heterogeniczny, składa się z dwóch podsystemów. Jeden z nich składa się ze 128 serwerów, które posiadają procesory centralne. Drugi podsystem składa się z 20 serwerów wyposażonych w 160 wydajnych kart graficznych. Ze względu na specyfikę technologii karty graficzne mogą wykonywać znacznie więcej obliczeń niż centralny procesor – jakkolwiek nie byłby wydajny.

Nowy zrobotyzowany teleskop w NAO Rożen

W tym roku Narodowe Obserwatorium Astronomiczne (NAO) na górze Rożen nabyło teleskop nowej generacji. W ten sposób obserwatorium utrzymuje swoją pozycję wiodącego kompleksu astronomicznego w Europie Południowo-Wschodniej.

Zrobotyzowany teleskop posiada 1,5-metrowe zwierciadło, wyposażone w niezwykle dokładny i precyzyjny system wskazywania. Obserwacje mogą być prowadzone w trybie w pełni zautomatyzowanym, bez konieczności obecności operatora.

Układ optyczny teleskopu składa się z trzech zwierciadeł z bardzo precyzyjnym, skomputeryzowanym systemem naprowadzania, który wyklucza odchylenia i potrzebę dodatkowych korekt – wyjaśniają astronomowie z obserwatorium.

Już teraz można powiedzieć, że rok 2024 będzie również bardzo pomyślny dla bułgarskiej astronomii. W 2024 roku w Bułgarii rozpocznie się budowa w Rożen stacji do obserwacji radioastronomicznych na niskich częstotliwościach, będącej częścią dużego teleskopu paneuropejskiego.

Pierwszy lot pierwszego na świecie drona cargo

W 2023 roku firma Dronamics pomyślnie wykonała pierwszy lot dronem Black Swan, który oczekuje się, że w przyszłości zrewolucjonizuje lotnictwo transportowe.

Dronamics to pierwsza na świecie linia lotnicza wykorzystująca drony transportowe. Stworzyło ją dwóch Bułgarów – bracia Konstantin i Swilen Rangelowi.

Pomysł wykonywania bezzałogowych lotów cargo narodził się w 2014 roku i od tego czasu oboje bracia bez przerwy nad nim pracują. W 2021 roku miał miejsce debiut ich dronu cargo Black Swan.

Bułgarski dron może przewieźć 350-kilogramowy ładunek na dystansie 2500 km, a przy tym transport taki w porównaniu z innymi rodzajami transportu jest do 80% szybszy, 50% tańszy i mniej szkodliwy dla otoczenia - jest do 60% mniej szkodliwych emisji.

Długość kadłuba wynosi 8 m, a rozpiętość skrzydeł 16 m. Korpus wykonany jest głównie z włókna węglowego, dzięki czemu dron jest dość lekki. Prędkość lotu wynosi 200 km/h.

Dronamics zdał pomyślnie test i otrzymał licencję na komercyjne loty cargo w Europie. Bułgarska firma podpisała już umowę na dostawy z DHL.

Bułgarski postęp w dziedzinie komputerów kwantowych

Międzynarodowy zespół, w którego skład wchodzi bułgarski uczony dr Marin Bukow, po raz pierwszy wykorzystał komputery kwantowe do sprawdzenia równości Jarzyńskiego w układzie wielu oddziałujących ze sobą cząstek. Wyniki opublikowano w czasopiśmie Physical Review X.

Opracowanie to ma bardzo duże znaczenie dla mechaniki statystycznej i przyszłości komputerów kwantowych.

Bułgarski przełom w NASA

Prof. Ognian Kolew z Instytutu Neurobiologii Bułgarskiej Akademii Nauk jest wiodącym autorem zakrojonych na szeroką skalę badań przeprowadzonych przez naukowców z NASA. Wyniki badań zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Journal of Vestibular Research. Publikacja jest efektem wieloletniej wspólnej pracy NASA i bułgarskiego profesora.

Bułgarski naukowiec badał ruchy oczu podczas lotu łącznie 34 astronautów biorących udział w 20 misjach wahadłowców kosmicznych. Badanie dotyczyło dwóch aspektów – udanego pilotowania statku kosmicznego oraz prawidłowego wykonywania rutynowych zadań podczas lotu.

Koordynacja aktywności ruchowej dostosowana jest do grawitacji Ziemi (1 g). Jednak podczas lotów kosmicznych poziom grawitacji zmienia się z hipergrawitacji podczas startu na mikrograwitację (0 g) na orbicie. To przejście między poziomami grawitacji może zmienić koordynację ruchów oczu i głowy.

Opublikowane badanie jest największym jak dotąd przeprowadzonym badaniem na tak dużą skalę przez NASA, a wiodąca rola w nim prof. Kolewa jest wyjątkowym uznaniem dla Bułgarii.

Bułgarscy naukowcy i ważne badania wysokoenergetycznych cząstek słonecznych

Publikacja z udziałem bułgarskich naukowców została zamieszczona w serwisie ScienceDirect w jednym z największych wydawnictw naukowych – Elsevier. Instytut Astronomii (IA) wraz z Narodowym Obserwatorium Astronomicznym (NAO) – Bułgarskiej Akademii Nauk przeprowadziły badania cząstek energii słonecznej (SEP).

Badania przeprowadzone z pomocą bułgarskich naukowców mają na celu lepsze zrozumienie mechanizmu SEP. Tym samym w przyszłości podróże w przestrzeń kosmiczną oraz kolonizacja Księżyca i Marsa staną się bezpieczniejsze.

Bułgarski wynalazek może obniżyć rachunki za prąd

Pomysł wynalazcy, prof. dr Wenko Beszkowa, polega na wytwarzaniu energii elektrycznej z wody morskiej za pomocą specjalnej baterii ogniw paliwowych zasilanych siarkowodorem jako paliwem. W chwili obecnej w Instytucie Chemii Inżynierskiej – Bułgarskiej Akademii Nauk budowany jest pilotażowy model przyszłej elektrowni na prąd w warunkach sztucznych.

Instalacja pilotażowa zostanie zainstalowana na terenie instytutu i będzie pracować ze sztucznie przygotowanymi roztworami, które bardzo przypominają skład wody morskiej, powiedział wynalazca.

Przyszła elektrownia morska zostanie zainstalowana na platformach podobnych do platform wiertniczych ropy i gazu i umieszczona na głębokim morzu. Woda będzie pompowana rurą na powierzchnię platformy i wprowadzana do elektrowni w celu pozyskania energii. Wygenerowana siła elektromotoryczna zostanie przetworzona na samej platformie na napięcie przemienne, które będzie przesyłane kablem ułożonym na dnie morskim, który zostanie podłączony do krajowej sieci energetycznej.

Obliczenia pokazują, że z wody morskiej przy natężeniu przepływu 1 m³/s można wyprodukować pół megawata energii elektrycznej. Koszt tej przyjaznej dla środowiska energii elektrycznej jest porównywalny z kosztem wytwarzanym przez elektrownie cieplne na gaz ziemny i elektrownie węglowe.

Wszystkie te sukcesy pokazują, że bułgarska nauka ma dobrą passę!