Ozdobne klamry do paska i ich symbolika

18 Lipiec, 2024, 07:00

Cudzoziemcy zachwycają się bułgarskim folklorem z jego pieśniami i tańcami, duchowością, rytuałami, a także strojami ludowymi.

Każdy, kto widział na żywo ubiór Bułgarki, jest zachwycony, a największe wrażenie zawsze robią ozdobne klamry do paska tzw. pafty – pięknie kute, posrebrzane, czasem zdobione kamieniami szlachetnymi lub półszlachetnymi. Niewiele osób wie jednak, że tak naprawdę pafty były kiedyś męskim atrybutem.

Męska ozdoba

Aż do czasów niewoli tureckiej, paftami zwanymi również czaprazami, ozdabiali swoje stroje mężczyźni i dowódcy wojskowi. W bułgarskim średniowieczu, pafty wskazywały status społeczny mężczyzny i jego stopień wojskowy.

Kiedy w XIV wieku ziemie zamieszkałe przez Bułgarów zostały podbite przez Turków Osmańskich i włączone do Imperium Osmańskiego, Bułgaria utraciła zarówno swoją państwowość, jak i armię, lecz pafty nie zniknęły, a jedynie zmieniły swoje przeznaczenie. Stały się częścią kobiecego stroju, odróżniały panny od zamężnych kobiet i przypisano im ważną funkcję, nie tylko dekoracyjną.

Kobieca ozdoba

Pafty stanowiły dekoracyjne zamknięcie paska, który wykonany był zazwyczaj z materiału ozdobionego kolorowymi frędzlami i szwami. Podczas ślubu tym paskiem przewiązana była także skrzynia z posagiem panny młodej i jej ubraniami.

Z tą piękną, stylową i magiczną biżuterią wiązało się wiele wierzeń i obrzędów, miały swoją specyficzną rolę i znaczenie. Oprócz tego, że były symbolami płodności, uważało się, że metal odbija światło i ma moc odpędzania zła.

Zgodnie z tradycją, pafty otrzymywała w prezencie narzeczona, aby je nosić podczas ciąży, gdyż te miały ją wspierać i strzec ciąży, aby urodziła zdrowe dziecko.

Pafty to jedne z najpopularniejszych dawniej w Bułgarii atrybutów narzeczonej, panny młodej i zamężnej kobiety. Była to także oznaka statusu społecznego. Pafty występują zawsze w parze i dlatego symbolizują dwójkę, parę, małżeństwo. Jedynie zakonnice nosiły jedną paftę jako symbol zaślubin z Bogiem.

Dziewczyny, panny nie mogły ich nosić, za wyjątkiem Dnia Łazarza (Lazarowden). Wtedy panny gotowe do zamążpójścia zakładały biżuterią swoich matek, co było znakiem, że są już gotowe do założenia własnej rodziny i szukają partnera.

Zgodnie ze zwyczajem narzeczony, albo sam wykuwał pafty dla swojej wybranki, albo zlecał ich wykonanie w zależności od swoich możliwości. Rozmiar, materiał i dekoracja były wyznacznikami zamożności przyszłego pana młodego.

Wartościowy drobiazg

O wartości paft decyduje głównie metal, z którego są wykonane - złoto, srebro, miedź, mosiądz. Jednak ich prawdziwą istotą, gdy są zawieszone na pasku, jest dziś nie tylko ochrona, ale także opowiadanie historii o tym, jak nasi przodkowie postrzegali świat poprzez znajdujące się na nich obrazy.

Ciała niebieskie – słońce, księżyc, gwiazdy, symbole religijne, mitologiczne drzewo świata, rośliny i zwierzęta z magicznych opowieści i rytualnych pieśni, świątynie, anioły, święci czy obiekty – to znaki, które niosą ze sobą jakiś przekaz, przedstawiają własny obraz świata i panującego w nim porządku.

Wierzono, że pafty mają magiczną moc i chronią przed złem. Dlatego kobiety strzegły swoje ozdoby, a zwłaszcza pafty, aby nie wpadły w złe ręce i nie zostały wykonane nad nimi czary, które mogłyby zaszkodzić im i ich rodzinie. W paftach zakodowane były różne zaklęcia, życzenia, a nawet legendy.

Wiodącymi szkołami w wytwarzaniu paft była szkoła cziprowska i wraczańska. Do ich wytwarzania używano miedzi, brązu, srebra i pozłacanego srebra.

Muzułmankom również podobał się ten kobiecy atrybut i chętnie go zaakceptowały i nosiły, jednak ze względu na religię musiały być na nich inne zdobienia.

Wśród dekoracji na paftach chrześcijanek dominowały ptaki i zwierzęta, występowały także węże i figury geometryczne, jednak te były zabronione dla muzułmanek. Pafty muzułmańskich kobiet zdobiły głównie motywy kwiatowe i warkocze, na które zezwalał Koran.

Pendary

Wykwintną ozdobą Bułgarek był także sznur pendarów, czyli kilka rzędów ułożonych drobnych monet.

Dziewczyny od najmłodszych lat zbierały monety, które układały jedna na drugiej jak muszelki, bo wierzyły, że w ten sposób będą mogły kupić sobie męża. Pendary ozdabiały szyję, a także fryzurę, płaszcz, a w niektórych regionach nawet chusty.

Na podstawie przeprowadzonych badań uważa się, że pafty pochodzą z ziem bułgarskich, gdyż najwcześniejsze znaleziska są właśnie stąd, a dopiero później rozprzestrzeniły się na resztę Półwyspu Bałkańskiego.

Prawie każde muzeum etnograficzne posiada w swoich zbiorach kolekcję paft. Zwróć uwagę na ten element bułgarskiego kobiecego stroju.