Bułgarski papież. Bułgaria i Watykan

25 Kwiecień, 2025, 08:00

W tych dniach, gdy cały chrześcijański świat pogrążony jest w żałobie z powodu śmierci papieża Franciszka, jesteśmy myślami i sercem przy Stolicy Apostolskiej. Dlatego też postanowiliśmy opowiedzieć dzisiaj o „bułgarskim” papieżu Janie XXIII, a także o najważniejszych wydarzeniach w stosunkach Bułgarii z Watykanem na przestrzeni wieków.

Pobyt w Bułgarii

Papież Jan XXIII (Ioannes PP. XXIII), urodzony jako Angelo Giuseppe Roncalli, był 261. papieżem Kościoła rzymskokatolickiego. Jego pontyfikat trwał od 28 października 1958 roku do jego śmierci 3 czerwca 1963 r.

W latach 1925–1935 monsignor Roncalli był nuncjuszem papieskim w Bułgarii, którego misją było przezwyciężenie podziałów między miejscowymi katolikami obu obrządków.

Po wielkim trzęsieniu ziemi w 1928 roku, którego siła wynosiła 10 stopni w 12-stopniowej skali Mercallego, a epicentrum znajdowało się w bułgarskim mieście Czirpan (Chirpan), mieszkał on w pobliskim Płowdiwie. Odwiedził dotknięte trzęsieniem ziemi parafie i pomógł zebrać środki na naprawę szkód wyrządzonych przez kataklizm. Dzięki jego staraniom Watykan wysłał pomoc finansową o wartości 1 miliona lewów dla ofiar trzęsienia ziemi.

Od chwili przybycia do Bułgarii, monsignor Roncalli rozwijał działalność charytatywną na rzecz bułgarskich uchodźców z Macedonii Egejskiej i Tracji, którzy przybyli do Bułgarii po I wojnie światowej. Z jego pomocą w Neseberze (Nessebar) otwarto dla nich pierwszą jadalnię.

W październiku 1935 r. poprowadził pielgrzymkę bułgarskich katolików do Rzymu, przedstawiając ich papieżowi Piusowi XI.

Monsignor Roncalli utrzymywał bliskie stosunki z carem Bułgarii Borysem III, z bułgarskimi politykami, osobistościami publicznymi i intelektualistami. Popierał małżeństwo między carem Bułgarii Borysem III, a królową Joanną (Giovanna of Savoy / Giovanna Elisabetta Antonia Romana Maria di Savoia) - córką włoskiego króla Wiktora Emanuela III Sabaudzkiego (Vittorio Emanuelle III di Savoia), która przepowiedziała Roncallemu, że zostanie papieżem.

Monsignor Roncalli nie krył uczuć szczerej przyjaźni i szacunku, jakie żywił do Bułgarów. W swoim historycznym kazaniu w Boże Narodzenie w 1934 r. zwrócił się do tłumu, który przybył, aby go powitać, słowami: „Jeśli ktoś z Bułgarii przejdzie obok mojego domu, czy to w nocy, czy w trudnym momencie swojego życia, zawsze znajdzie w moim oknie jedną zapaloną świecę. Niech zapuka, niech zapuka! Nikt nie zapyta go, czy jest katolikiem czy prawosławnym; wystarczy, że jest bratem z Bułgarii. Niech wejdzie, a tam przywitają go dwa szeroko otwarte braterskie ramiona i ciepłe, przyjazne serce”.

Po śmierci papieża Piusa XI, 28 października 1958 roku kardynał Roncalli został wybrany papieżem i przyjął imię Jan XXIII.

Papież Jan XXIII

Zainspirowany pobytem w Bułgarii, uczynił pierwszy wielki krok w kierunku zbliżenia Kościoła rzymskokatolickiego i prawosławia. W 1961 r. zwołał Sobór Watykański II (takie sobory zwoływane są niezwykle rzadko – zazwyczaj raz na 100 lat), na którym obecny był również przedstawiciel Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego. Wypowiedział wtedy pamiętne słowa: „Otwórzmy okna, niech świeży powiew wniknie do Kościoła”. W wyniku tego soboru, kolejny papież Paweł VI i patriarcha Konstantynopola znieśli anatemy, które oba Kościoły rzuciły na siebie 1000 lat wcześniej.

Papież Jan XXIII uczynił wiele na rzecz Bułgarii, która zawsze była bliska jego sercu, a wdzięczni Bułgarzy nazywali go „bułgarskim” papieżem. Zmarł 3 czerwca 1963 r. i został pochowany w krypcie bazyliki św. Piotra w Watykanie.

Jego relikwie znajdują się obecnie w kościele katolickim Św. Józefa w Sofii. Przywiózł je tam papież Jan Paweł II podczas swojej wizyty w Bułgarii w 2002 roku. On również 3 września 2000 roku ogłosił papieża Jana XXIII błogosławionym, a 27 kwietnia 2014 roku papież Franciszek kanonizował go jako świętego.

Bułgaria i Watykan

Historyczne związki Bułgarii z Watykanem sięgają czasów oficjalnego przyjęcia chrztu przez Bułgarię.

29 sierpnia 866 roku posłowie bułgarskiego księcia Borysa Michała, który ochrzcił Bułgarię, przybyli do papieża w Rzymie, aby podjąć negocjacje w sprawie uznania niepodległości Kościoła bułgarskiego.
W 867 roku w Wenecji i Rzymie twórcy alfabetu bułgarskiego, Cyryl Filozof i jego brat Metody, w otwartej debacie z duchowieństwem katolickim, obalili trójjęzyczny dogmat, że Bóg może być wielbiony tylko w trzech językach: hebrajskim, greckim i łacińskim.
Podczas debaty Cyryl Filozof powiedział: „Czyż Bóg nie zsyła deszczu jednakowo dla wszystkich? Czyż słońce nie świeci dla wszystkich? I czyż nie oddychamy wszyscy tym samym powietrzem? I jak nie wstydzicie się uznawać tylko trzy języki i nakazywać, aby wszystkie inne narody i plemiona były ślepe i głuche? Wyjaśnijcie mi, czy uważacie Boga za bezsilnego, że nie może dać (tego wszystkiego), czy zazdrosnego, że nie chce?”.
Po zwycięstwie w sporze Cyryl i Metody zostali uroczyście przyjęci przez papieża Hadriana II w Rzymie. Papież pobłogosławił bułgarskie księgi i odprawił liturgię w języku bułgarskim. Za ich misję i dzieło, za stworzenie pierwszego alfabetu słowiańskiego – głagolicy, za przetłumaczenie liturgii na język słowiański, co miało ogromny wpływ na rozwój kultury i języka Słowian, w liście apostolskim „O niezrównanej godności” (Egregiae Virtutis) z 31 grudnia 1980 r., papież Jan Paweł II ogłosił braci Cyryla i Metodego patronami Europy i symbolem jedności kontynentu europejskiego.
Jesienią 1204 roku rzymski kardynał Leon namaścił bułgarskiego arcybiskupa Wasilija na prymasa Kościoła bułgarskiego, a w imieniu papieża Innocentego III ogłosił cara Bułgarii Kałojana carem (Rex Wallahorum et Bulgarorum) i obdarował go koroną i berłem.
Nazwa Bułgarii była wymieniana i zamieszana w zamach na papieża Jana Pawła II, który miał miejsce 13 maja 1981 r. na placu Świętego Piotra w Watykanie. Bułgarzy zostali oskarżeni o współudział w przygotowaniu zamachu. Pod koniec trwającego kilka lat procesu przeciwko zamachowcy Aliemu Agcy, Bułgarzy zostali oczyszczeni z zarzutów.
Pierwszym papieżem, który odwiedził Bułgarię, był Jan Paweł II w maju 2002 roku.

Papież Franciszek odwiedził Bułgarię w dniach 5 - 7 maja 2019 r. Jednym z darów, jakie otrzymał podczas wizyty, był omoforion (szata liturgiczna), na którym przedstawiono św. Piotra i Pawła, krzyż i bułgarską różę.

Podczas ostatniego nabożeństwa, w tamtą niedzielę, papież Franciszek miał na sobie właśnie ten omoforion wykonany w Bułgarii – dar od naszego kraju, co było wyrazem uznania dla Bułgarii i narodu bułgarskiego.

Z głębokim smutkiem żegnamy Ojca Świętego Franciszka.