Sozopol - Wieczne Miasto Bułgarii

Historia Sozopola jest niezwykle bogata. Pierwsza osada powstała tutaj pod koniec IV-III tysiąclecia p.n.e. Podwodne badania w porcie w Sozopolu ujawniły pozostałości domów, naczyń ceramicznych, narzędzi z kamienia i kości z epoki brązu. W zatoce odkryto również liczne kamienne kotwice i trzpienie datowane na II-I tysiąclecie p.n.e., co świadczy o aktywnej żegludze od czasów starożytnych.

Apollonia Pontica

Miasto wywodzi się ze starej greckiej kolonii Apollonia. Jest to jedno z najstarszych miast w Bułgarii i najstarsze na bułgarskim wybrzeżu. Zostało założone przez osadników z Miletu około 610 r. p.n.e., zaledwie półtora wieku po Rzymie.

Nazwano je Apollonia na cześć starożytnego greckiego boga Apolla – patrona słońca, światła i sztuki. Jako założyciela miasta starożytni kronikarze wskazują starogreckiego filozofa, prozaika i słynnego helleńskiego filozofa przyrody Anaksymandra.

Już w pierwszych wiekach swojego istnienia polis (miasto-państwo) odnotowało niezwykły rozkwit – biło własne monety i kontrolowało rozległe terytorium wzdłuż wybrzeża od Anchialos (dzisiejsze Pomorie) na północy, do Tiniades (dzisiejsze Iğneada – Turcja) na południu. Na monetach apollińskich z końca V–II wieku p.n.e. niezmiennym znakiem była kotwica, która stała się symbolem Apollonii.
 
Miasto rozwijało się jako ważny ośrodek handlowy i portowy. Było głównym pośrednikiem w handlu między starożytną Tracją, a Helladą, utrzymywało aktywne więzi z głównymi jej ośrodkami: Miletem, Atenami, Koryntem, Herakleą Pontyjską, wyspami Rodos, Chios, Lesbos itd. i konkurowało w tej dziedzinie z megarejską kolonią Mesembria, założoną ok. wiek później. Głównym źródłem jej bogactwa były złoża rud w górach Strandży, naturalnie chronione porty i saliny Anchialos.

W okresie VI–IV wieku p.n.e. Apollonia przedstawiała klasyczny dobrze rozwinięty ośrodek miejski z monumentalnymi budynkami publicznymi, chronionymi przez potężne mury obronne. Wznosiły się tu świątynie Zeusa, Dionizosa, Posejdona, Afrodyty Syryjskiej, Hekate itp.

Starożytni kronikarze wspominają też o świątyni boga patrona miasta - Apollina Uzdrowiciela, ozdobionej gigantycznym, 13-metrowym, brązowym posągiem wartym 500 talentów złota, wykonanym przez słynnego helleńskiego rzeźbiarza Kalamisa. To wyjątkowe dzieło sztuki, które zrobiło wielkie wrażenie na starożytnych, nie miało sobie równych na peryferiach starożytnej Hellady. Jego dokładna lokalizacja nie jest znana, prawdopodobnie znajdowało się na wyspie Kirika. W uznaniu splendoru, potęgi i bogactwa miasta zaczęto je nazywać w tym okresie Apollonia Magna czyli Apollonia Wielka.

W epoce hellenistycznej, za panowania Filipa II, Aleksandra Wielkiego i Lizymacha, miasto oparło się inwazji Macedończyków, zachowując jednocześnie niezależność. Pod koniec III i na początku II wieku p.n.e. Apollonia stoczyła zwycięską wojnę o saliny Anchialos ze swoim odwiecznym rywalem – Mesembrią (dzisiejszy Neseebar). W tej wojnie, pomimo początkowej porażki, Apollonie wygrali z pomocą sojuszniczej floty Istrii (starożytne miasto u ujścia Dunaju, dzisiejsza Rumunia).

Koniec politycznego i ekonomicznego rozwoju miasta położyła rzymska ekspansja na Trację. W 72 r. p.n.e. Apollonia została podbita, splądrowana i spalona przez legiony Marka Lukullusa. Zwycięzcy zabrali słynną statuę boga Apolla do Rzymu i jako najcenniejsze trofeum wojskowe umieścili ją na Kapitolu. Po ogłoszeniu Tracji prowincją rzymską w 45 r. Apollonia funkcjonowała jako ważny ośrodek portowy, ale nigdy nie osiągnęła dawnej świetności i bogactwa.

Miasto Zbawienia

Położenie miasta blisko wschodnich prowincji rzymskich sprzyjało wczesnemu rozprzestrzenianiu się idei chrześcijańskich związanych z misją ewangelizacyjną św. Andrzeja Apostoła wzdłuż brzegów zachodniego wybrzeża Morza Czarnego. Istniała tu dobrze zorganizowana wspólnota chrześcijańska.

Po przyjęciu chrześcijaństwa jako oficjalnej religii w Cesarstwie Rzymskim w IV wieku miasto nazwano Sozopolis - Miastem Zbawienia. Pełniło rolę ważnego ośrodka administracyjnego i biskupiego. Zbudowano wiele nowych kościołów chrześcijańskich i położono fundamenty klasztoru na wyspie św. Iwana, w którym umieszczono relikwie św. Jana Chrzciciela.

Aby chronić miasto przed najazdami barbarzyńców w V–VI wieku, Sozopol został ufortyfikowany. Zbudowano dwupoziomowe mury twierdzy i wieże. Twierdza miała strategiczne znaczenie dla żeglugi wzdłuż zachodniego wybrzeża Morza Czarnego i ochrony stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego.

Po powstaniu państwa bułgarskiego w 681 r. miasta nad Morzem Czarnym, w tym Sozopol, pozostawały w granicach Cesarstwa Bizantyjskiego. W 812 r. miasto zostało zdobyte przez wojska chana Kruma i po raz pierwszy włączone do granic średniowiecznej Bułgarii. Położone na granicy dwóch wielkich imperiów, Bułgarii i Bizancjum, w kolejnych stuleciach Sozopol okresowo przechodził spod panowania Bułgarii pod panowanie Bizancjum.

W XI–XIV wieku znaczenie miasta jako ośrodka handlowego, religijnego i kulturalnego stale rosło. Bizantyjscy kronikarze wspominają Sozopol jako bogate, „ludne” i gęsto zaludnione miasto. Powstało wówczas wiele cerkwi i klasztorów, wśród których najsłynniejsze to klasztory św. Jana Prodromosa (Chrzciciela), św. Kirika i Julity na wyspach o tej samej nazwie, miejskie klasztory św. Marii Panny, św. Atanazego, św. Mikołaja Cudotwórcy i św. Apostołów.

W latach 1352 i 1366 Sozopol został zdobyty i splądrowany przez Genueńczyków i rycerzy Amadeusza Sabaudzkiego. Średniowieczny Sozopol przeżył rozkwit kulturalny i gospodarczy za panowania bułgarskich władców Todora Svetoslava (1300-1322) i Iwana Aleksandra (1331-1371).

Po podboju średniowiecznej Bułgarii przez Turków osmańskich, w 1453 r. po upadku samego Konstantynopola, miasta nad Morzem Czarnym, w tym Sozopol, upadły. Nastąpił okres pięciu wieków tureckiej niewoli, naznaczony okrutną dyskryminacją religijną, ekonomiczną i kulturową ludności chrześcijańskiej. Wspaniałe cerkwie i budynki publiczne zostały zniszczone. Nastąpił upadek gospodarczy i załamanie demograficzne. Sozopol zamienił się w małą wioskę rybacką.

Koniec panowania osmańskiego dla Bułgarii nastąpił wraz z wojną wyzwoleńczą rosyjsko-turecką w latach 1877–1878.

Ponad 200 renesansowych domów

Dziś Sozopol to nowoczesne miasto turystyczne, które zachwyca unikalnym połączeniem pięknej przyrody, starożytnej historii i architektury. Urok tysiącletniego miasta i romantyzm południowego wybrzeża tworzą wyjątkową artystyczną atmosferę.

Sercem Apollonii jest Stare Miasto w Sozopolu, które jest pełne zabytków. Zachowała się tutaj architektura z XVIII-XIX wieku. Znajdziemy tutaj ponad 200 renesansowych domów!

Spacerując plątaniną wąskich uliczek odkryjemy przepiękne stare drewniane domy, a także piękne klasztory i kaplice. Starożytne ikony i wspaniałe rzeźbione w drewnie ikonostasy reprezentują niezwykłe osiągnięcia rzemiosła artystycznego tamtych czasów.

Koniecznie należy odwiedzić cerkiew Św. Cyryla i Metodego, która znajduje się tuż na początku Starego Miasta. Znajdują się w niej relikwie św. Jana Chrzciciela. Chociaż cerkiew, która niedawno została odnowiona, wygląda jak nowa, pochodzi z końca XIX wieku.

Przy jednej z uliczek schodzących w kierunku morza znajduje się z kolei inna perełka warta zobaczenia - maleńka kaplica św. Konstantyna i Heleny, zbudowana w całości z kamienia.

A czy wiesz dlaczego zachowało się w mieście tyle starych domów? Czy wiesz, że nie są one zrobione z drewna przez przypadek? Zostały zbudowane w ten sposób, z drewnianą warstwą na zewnątrz, aby chronić je przed solą, i to jest sekret ich niemal niezmienionego stanu do dziś.

Znana wioska rybacka i archeologiczna jest dziś jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych w kraju.  Znajdziemy tu zarówno romantyczną atmosferę, jak i wygodę i komfort nowoczesnego kurortu.

Sozopol zachowuje i rozwija swoje tysiącletnie tradycje kulturowe, mając ambicje by na zawsze pozostać „Wiecznym Miastem Bułgarii”.