Magia Czairskich Jezior

04 Luty, 2025, 07:30

Jeziora Czairskie to nieziemsko piękne jeziora w zachodnich Rodopach położone na wysokości od 1360 do 1460 m n.p.m., wśród niezwykłej roślinności, w otoczeniu czystych wód Rodopów, pomiędzy wioskami Trigrad i Mugla.

Przyrodniczy fenomen

To grupa siedmiu zbiorników wodnych, które mają status chronionych torfowisk. Jeziora te, pochodzące z okresu czwartorzędu, powstały powyżej prawego brzegu rzeki Czairskiej, a na torfowiskowych wyspach występują rzadkie gatunki roślin. To bezcenny przyrodniczy fenomen.

Jeziora Czairskie są naturalnymi jeziorami osuwiskowymi. Tylko dwa z nich zachowały swój naturalny wygląd. Najmłodsze jezioro, Niebieski Wir (Sinija Wir), nadal ma charakter jeziora, natomiast jezioro Samodiwsko jest już w całości torfowiskiem.

Najsłynniejszym jeziorem w grupie jest Niebieskie Jezioro (Sinio ezero), nazywane także Niebieskim Wirem lub Niebieskim Błotem (Sini Giol; giol – błoto, duża kałuża). Miejsce to otacza piękny las, a powalone drzewa wokół niego dodają mu tajemniczego charakteru. Mówi się, że to dom syren i nimf.

Inne jezioro nazywane jest Magicznym. Jest ono niemal nieustannie spowite oparami i mgłą, a wokół niego rosną ciekawe drzewa. Wygląda tak niesamowicie, jakby pochodziło z jakiejś bajki, a nie z rzeczywistości. Według lokalnych mitów i legend, Jezioro Magiczne jest domem samodiw (pokrewne rusałkom), którzy oczarowywały swoimi tańcami każdego, kto przechodził obok jeziora.

Pozostałe jeziora w grupie nazywane są Górnym i Środkowym Jeziorem. Kolejne dwa - Kadirewi Giol i Duże Jezioro (Goliamo Ezero lub Golemi Giol) są największymi wśród Czaisrkich Jezior. W ich pobliżu znajduje się chroniony obszar przyrodniczy Pijany Las (Pijanata Gora).

Jeziora Czairskie są niesamowicie piękne, ich woda jest krystalicznie czysta i pełna pstrągów. Wokół nich rozciąga się ponad 200 hektarów łąk, które wiosną pokrywają się pięknymi kwiatami.

Cenne torfowiska

Największa wyspa torfowa znajduje się na jeziorze Golemija Giol. Do połowy XX wieku torfowa wyspa na jeziorze Golemi (Wielki) Giol była torfowiskiem otoczonym łąkami. Stąd prawdopodobnie pochodzi nazwa jezior – od tureckiego słowa czair – łąka, pastwisko.

Torfowisko na Golemim Giolu jest bardzo stare, a sama wyspa torfowa ma prawdopodobnie co najmniej 2000–3000 lat.

Choć utworzenie się grubej warstwy torfu zajmuje setki, a nawet tysiące lat, czas potrzebny do zniknięcia torfowiska jest znacznie krótszy. Dlatego torfowiska pilnie potrzebują ochrony i odbudowy. Są one bowiem nie tylko regulatorem klimatu i obiegu wody, ale też oferują schronienie ptakom wędrownym, rzadkiej florze i faunie oraz wyjątkowej bioróżnorodności.

Są siedliskiem ponad 200 gatunków roślin nasiennych i zarodnikowych oraz ponad 120 gatunków mchów.

Największym zagrożeniem dla torfowisk jest działalność człowieka, taka jak osuszanie i zalewanie terenu. W pierwszym przypadku chodzi o wykorzystanie ziemi na cele rolnicze, w drugim zaś o budowę zapory lub innego zbiornika wodnego. Innym problemem jest odprowadzanie nieoczyszczonej wody użytkowej, stosowanie nawozów i wypasanie zwierząt, a także osadzanie się zanieczyszczeń w atmosferze. Wpływ tych czynników wzrasta ze względu na coraz częstsze okresy suszy w połączeniu z ekstremalnie wysokimi temperaturami.

W latach 50. i 60. XX wieku jeziora Golemi i Kadirewi Giol zostały przekształcone w stawy rybne. Dopóki są ryby i miejsca są utrzymywane, zachowana jest dynamiczna równowaga. Jednak później pałki wodne i wierzby zarastają brzegi zbiorników wodnych i wnikają na teren wyspy torfowej. Jeśli nie zostanie powstrzymany ten proces, może on mieć szkodliwy wpływ na cenne siedlisko.

Kapsuły bioróżnorodności

Dobra wiadomość jest taka, że w Bułgarii, która wcale nie jest bogata w torfowiska, zajmują one zaledwie 800-900 hektarów, czyli ok. 0,1% powierzchni kraju, podejmowane są już znaczące kroki w celu ochrony Jezior Czairskich w ramach trzyletniego projektu pod hasłem „Kapsuły różnorodności biologicznej w Rodopach”.

Projekt został zainicjowany przez DEVIN i Bułgarską Fundację Różnorodności Biologicznej, a jego partnerami są Instytut Badań nad Różnorodnością Biologiczną i Ekosystemami Bułgarskiej Akademii Nauk, Ministerstwo Środowiska i Lasów, Regionalny Inspektorat Środowiska i Gospodarki Wodnej – Smolan i Lasy Państwowe – m. Dewin (Devin).

Projekt kładzie podwaliny pod zrównoważoną strategię utrzymania i odtworzenia tego unikalnego ekosystemu, a naukowcy są przekonani, że dzięki wspólnym wysiłkom instytucji, lokalnych społeczności i przedsiębiorstw, Jeziora Czairskie uda się ocalić. Jednak los tego fenomenu przyrodniczego zależy od stałego monitoringu i opieki, świadomości i odpowiedzialności nas wszystkich.

Jeziora Czairskie to nie tylko skarb natury – to bezcenne zasoby, które musimy chronić i przekazać przyszłym pokoleniom w nienaruszonym stanie.

fot. Sisi, V.Angelova