Cepina - bajkowe miasto baśniowego władcy

25 Sierpień, 2023, 07:15

Twierdza Cepina (Tsepina) położona jest na wysokim stożkowatym wzgórzu, o tej samej nazwie, na wysokości 1136 m n.p.m., w jednej z największych dolin zachodnich Rodopów - Czepińskiej, około 140 km na południowy wschód od Sofii, w pobliżu wsi Dorkovo. Wzgórze, widać już z daleka.

Całkowicie nie do zdobycia

W średniowieczu była to jedna z najważniejszych i najbardziej znanych rodopskich twierdz. Z uwagi na swoje strategiczne położenie była przedmiotem wielu bitew, które opisywali kronikarze bizantyjscy, określając ją jako „bardzo dobrze ufortyfikowaną” i „całkowicie nie do zdobycia”.

Pan Rodopów i jego stolica

Istniało tu bajkowe miasto zwieńczone wspaniałym zamkiem despoty Aleksego Sława, zwanego Panem Rodopów, którego imponujące pozostałości widoczne są do dziś. Istniał tu także zespół klasztorny, który funkcjonował aż do 1666 roku, kiedy to miała miejsce masowa turkyfikacja Rodopów.

Według badaczy czas budowy twierdzy przypada na panowanie cara Kałojana, który przyłączył ją do ziem bułgarskich i mianował gubernatorem swojego siostrzeńca Aleksego Sława, syna jednej z sióstr. Gdy w 1207 roku car Kałojan został zabity, tron objął jego siostrzeniec Borił – kuzyn Sława, syn drugiej siostry cara Kałojana.

Sław nie uznał go jednak za prawowitego władcę i odłączył zarządzane przez siebie ziemie od Bułgarii, ustanawiając niezależne państwo feudalne, a Cepinę ustanowił jego stolicą.

Włości Sława obejmowały dużą część Rodopów i regionu Pirin, co było zasługą jego umiejętności dyplomatycznych oraz despotycznych rządów. Dzięki temu, mimo trudnej wówczas sytuacji w regionie, zdołał zachować swoje ziemie i władzę przez ponad 20 lat.

Sławowe Góry

Mówi się również, że był wielkim budowniczym. W średniowieczu prawdopodobnie na jego cześć Rodopy nazywano Sławowymi Górami, a nazwa rzeki Dospat przypuszcza się, że pochodzi od słowa despota (tytuł dworski w Cesarstwie Bizantyjskim) - tytułu, który nosił Sław.

Małgorzata Izabela - żona Sława

W 1208 r. Aleksy Sław sprowadził do twierdzy Cepina swoją zaledwie 13-letnią żonę Małgorzatę Izabelę, nieślubną córkę cesarza łacińskiego Henryka Flandrii. Legenda głosi, że gdy dziewczyna wbrew swojej woli została przywieziona do twierdzy, wyszeptała po francusku: „Mój Boże, to będzie mój grób!”

Matka Sława, Tamara, która nie zrozumiała słów swojej synowej, uznała je za błogosławieństwo, sądząc, że ta podziela powszechny zachwyt nad twierdzą i wykrzyknęła w odpowiedzi: „Amen, daj Boże!”. Wkrótce potem młoda dziewczyna zachorowała i zmarła. Żegnając się poprosiła, aby pochowano ją na pobliskiej górze, aby rano, gdy wzejdzie słońce, oświetliło najpierw jej grób.

Wkrótce potem Aleksy Sław przeniósł swoją stolicę do Melnika, a Cepina pozostała tylko letnią rezydencją. Kilka lat później Sław ożenił się ponownie, tym razem z siostrzenicą władcy Epiru Teodora Komnena.

Strategiczne znaczenie

W drugiej połowie XIII iw XIV wieku z uwagi na swoje ważne położenie twierdza Cepina była przedmiotem ciągłych sporów między Bułgarią, a Bizancjum. Była też jedną z ostatnich bułgarskich twierdz i ostatnią twierdzą w Rodopach, które znalazły się pod pod koniec XIV wieku pod panowaniem osmańskim. Wytrzymała 9-miesięczne oblężenie, po czym została poddana, ale nie przez bezwarunkową kapitulację, a na wcześniej ustalonych warunkach.

Cepina i Turcy

Opowiada się, że poddała się Turkom nie dlatego, że została zdobyta, ale dlatego, że tym udało się podstępnie odciąć twierdzę od wody.

Kiedy sułtan Murad I przekonał się, że nie zdoła zdobyć twierdzy siłą, wysłał tu swojego najprzebieglejszego generała, aby podjął się tego zadania. Legendy opowiadają o tym, jak ten złapał nieposłuszne dziecko, które uciekło z twierdzy i zmusił matkę do popełnienia zdrady. Jest to jednak mało prawdopodobne, ponieważ mury były bardzo wysokie i nikt nie mógłby się przedostać ani do twierdzy, ani z twierdzy.

Bardziej prawdopodobna jest druga wersja o odcięciu wody do twierdzy. Jak głosi legenda, Turcy długo szukali źródła wody zasilającego twierdzę, ale bezskutecznie. Był między nimi jednak pewien stary Turek, który wpadł na chytry pomysł i postanowił wykorzystać w tym celu osła. Osły bowiem gdy są spragnione, zawsze znajdą wodę. Nakarmił więc osła solą i czekał aż ten znajdzie wodę, by ukoić swoje pragnienie. A gdy osioł ją znalazł, Turcy odcięli dopływ wody do twierdzy. Do dziś źródło to nazywa się Oślą Studnią.

Wygląd twierdzy

Dziś z Cepiny zachowały się grube mury, część dawnej zabudowy, ślady trzech cerkwi oraz 4 studnie, których głębokość dochodziła do 10 m.

W średniowieczu twierdza składała się z dwóch części - ufortyfikowanego rdzenia miejskiego z miastem wewnętrznym - twierdzy z cytadelą i znajdującego się u podnóża twierdzy, poza murami przedmieścia.

Mury miały 640 m długości, blisko 2 metry grubości, wieże obserwacyjne, zbudowane były z kamieni łączonych białą zaprawą, z wbudowanymi podłużnymi belkami i otaczały obszar ok. 2,5 ha. Do twierdzy prowadziło tylko 1 wejście.

Zwiedzanie

Dziś twierdzę można zwiedzać. Prowadzi do niej panoramiczna asfaltowa droga, zbudowana z okazji obchodów 1300-lecia państwa bułgarskiego, a z parkingu wygodna szeroka ścieżka.

Prawie wszystkie obiekty są zadaszone, zachowane w dobrym stanie i opisane. Rozościera się stąd wspaniały widok na zachodnie Rodopy, górę Belmeken i Pirin. Ale aby wyobrazić sobie jednak, jak fort wyglądał w latach swojej świetności, trzeba polegać jednak głównie na wyobraźni.

Obok parkingu znajduje się osobna ekspozycja muzealna prezentująca historię i badania twierdzy.

Badania archeologiczne

W obecnej formie twierdza została zbudowana między XI, a XIII wiekiem. Badania archeologiczne wykazały jednak, że teren ten był zamieszkany już od końca V tysiąclecia p.n.e. Odkryto pozostałości osady trackiej, trackiego sanktuarium, pozostałości bazyliki wczesnochrześcijańskiej, zespołu klasztornego, fundamenty kilku cerkwi, zbiorniki wodne, mieszkania i nekropolię.

Tutaj, w twierdzy Cepina, w 1878 roku, przeprowadzono pierwsze wykopaliska archeologiczne w Bułgarii. Bezpośrednio po wojnie rosyjsko-tureckiej (1877-1878) twierdzą zainteresował się słynny rosyjski badacz, bizantolog, archeolog, krytyk literacki, językoznawca i podróżnik Polichroniusz Sirku.

Dzieła z Cepiny w Ermitażu

Odkrył on główną cerkiew twierdzy, drzwi do ołtarza i unikatowe marmurowe płaskorzeźby przedstawiające apostołów Piotra i Pawła, którym cerkiew zawdzięczała swoją nazwę.

Dziś cenne znalezisko jest przechowywane nadal w muzeum Ermitażu w Petersburgu.

Badania archeologiczne Cepiny były oficjalnie prowadzone od 1961 roku, a w 1966 roku twierdza została uznana za nieruchomy zabytek kultury o znaczeniu narodowym.

Gdy będziesz w okolicy Welingradu odwiedź koniecznie to miejsce o bogatej, barwnej historii i podziwiaj cudowny krajobraz!