Cerkiew 40.Męczenników i bitwa pod Kłokotnicą

10 Marzec, 2023, 07:30

Cerkiew 40 Męczenników to najsłynniejszy średniowieczny bułgarski zabytek w Wielkim Tyrnowie i prawdopodobnie najbardziej bułgarska cerkiew.

Została zbudowana przez bułgarskiego władcę Iwana Asena II na cześć wielkiego zwycięstwa Bułgarów pod Kłokotnicą.

Bitwa pod Kłokotnicą

W bitwie tej (09.03.1230 r.) wojska cara Iwana Asena II pokonały siły despoty Epiru Teodora Komnena, co zmieniło na zawsze losy Bałkanów.

W tym czasie wydawało się, że władca Epiru, Teodor Komnen, podbije Trację, wypędzi Latynów z Konstantynopola i przywróci Cesarstwo Bizantyjskie.

W tym kluczowym momencie historycznym despota z Epiru podjął brzemienną w skutki decyzję, która zmieniła życie jego i jego poddanych – zdecydował się zaatakować Bułgarię.

Po zwycięstwie Carstwo Bułgarii osiągnęło największą ekspansję terytorialną w całej swojej historii i stało się wiodącą potęgą w Europie Południowo-Wschodniej.

Cerkiew 40.Męczenników

Car Iwan Asen II wybudował cerkiew by podziękować Bogu za to, że dał jemu i krajowi chwałę zwycięstwa.

W XIII-XIV wieku cerkiew Św. Czterdziestu Męczenników była główną cerkwią klasztoru „Wielka Ławra”, który znajdował się u podnóża twierdzy Carewec na lewym brzegu Jantry. W czasach Iwana Asena II była to także cerkiew carska.

W środku znajdowały się piękne freski i drogie ikony ze srebrnymi i złotymi aureolami świętych. Duża część z nich była darem samego cara, a resztę przywieziono z Bizancjum. W rogu cerkwi znajdowało się święte źródło z leczniczą wodą, którą przemywali się wierni z Tyrnowa, aby zapewnić sobie zdrowie. Był tam również carski dziedziniec, gdzie chowano bułgarskich carów.

Historia przeplatana legendą

Minęły lata. Nastały czasy panowania osmańskiego. Miasto Asena i Piotra zostało zniewolone. Na wzgórzu Carewec mieszkali Turcy. Wzgórze Trapezica zostało wyludnione, a wspaniała cerkiew zbudowana przez cara Iwana Asena II została zamieniona na meczet. Z minaretu rozlegały się modlitwy oprawców.

Wtedy jak głosi legenda, duchy bułgarskich carów zbuntowały się i ożyły. Spowodowały trzęsienie i obaliły minaret. Turcy nakazali odbudować minaret, tym razem wyższy i mocniejszy. Ale i tym razem duchy bułgarskich carów zniszczyły minaret.

Od tego czasu cienie carów wędrowały nocą po cmentarzu. Ludzie słyszeli brzęk broni, rozpaczliwe krzyki i dźwięk przesuwanych płyt nagrobnych.

Wówczas Turcy nakazali zbadać to miejsce. Zaczęto kopać głęboko i odnaleziono podziemne wejście do carskiego grobowca. Turcy zniszczyli go, rozrzucili kości i odbudowali minaret.

Legenda głosi, że następnej nocy nad rzeką pojawił się jeździec w kolczudze i w hełmie na głowie. Przeszedł przez dziedziniec starej cerkwi, zatrzymał się na chwilę, rozejrzał, podniósł miecz i wbił go w minaret. Następnie poszedł do sypialni mieszkającego w meczecie Turka, który był odpowiedzialny za budowę minaretu, podszedł do jego łoża i zabił go jednym ciosem.

Następnego ranka rozeszła się wieść, że to sam car Iwan Asen II zburzył minaret, by nie wznosił się wyżej niż carska cerkiew Św. Czterdziestu Męczenników.

A co mówią fakty?

W latach panowania osmańskiego, prawdopodobnie do pierwszej połowy XVIII wieku, cerkiew pozostawała chrześcijańska. Wraz z przebudową na meczet zniszczone zostały freski, ikony i ikonostas. W 1853 r. zmianie uległ także sam budynek.

Do naszych czasów zachowała się część fresków, zwłaszcza nad wejściem i w przedsionku. Znajduje się tu również jeden z najważniejszych zabytków pisanych w Bułgarii, inskrypcje dotyczące wydarzeń z różnych czasów - Omurtagowa, Asenowa i Graniczna Kolumna z twierdzy Rodosto z czasów Chana Kruma.

Badania archeologiczne

Od 1969 r. rozpoczęto w cerkwi systematyczne badania archeologiczne.

Niezwykłe zainteresowanie wzbudził odkryty w październiku 1972 roku pochówek Kałojana. Przedstawia on mężczyznę o wzroście około 1,9 m, w bogatym stroju wojskowym, ozdobionym misternym haftem z przeplatanymi złotymi zdobieniami i perłami, z sygnetem z pieczęcią, o wadze 61,1 g, heraldycznym wizerunkiem lamparta i napisem w negatywie: „Pierścień Kałojana”.

Pieczęć z takim samym znakiem heraldycznym została odkryta w 1981 roku, co stanowi niezbity dowód, że jest to herb Bułgarów za czasów dynastii Asenowiczów.

Ogłoszenie niepodległości

Dla Bułgarów z cerkwią św. Czterdziestu Męczenników w Wielkim Tyrnowie wiąże się jeszcze jedno ważne wydarzenie. 22 września 1908 roku właśnie tutaj, w tej cerkwi książę Ferdynand I ogłosił niepodległość Bułgarii.

Cerkiew została uznana za pomnik narodowy, architektoniczno-budowlany zabytek kultury o znaczeniu narodowym oraz artystyczny zabytek kultury o znaczeniu narodowym.