Rożeński Monastyr i cudowna ikona

08 Wrzesień, 2023, 07:30

Zaledwie ok. 6 km od Mełnika, wśród przepięknej przyrody położony jest jeden z najważniejszych ośrodków kulturalnych i religijnych w Bułgarii, największy klasztor w Pirinie i jeden z nielicznych zachowanych do dziś w dobrym stanie średniowiecznych obiektów w Bułgarii - Rożeński Monastyr.

Położenie klasztoru zapewnia niesamowity widok. Na południowym zachodzie odsłania się graniczna góra Sławianka (Slavyanka), na północnym wschodzie w oddali widoczne są ośnieżone szczyty Pirinu, a przed nimi, bliżej, dziwaczne kształty mełniszkich piaskowców.

Perła architektury

Ale nie tylko położenie sprawia, że miejsce to przyciąga niczym magnes. Sama cerkiew jest wyjątkową perłą architektury, choć ciekawość zwiedzających budzi przede wszystkim wystrój wnętrz, a zwłaszcza freski.

Historia

Ten wyjątkowy klasztor nosi imię Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i ma długą historię. Według podań, jego początki związane są z działalnością św. Iwana Rilskiego, który żył tutaj zanim osiedlił się w Rile.

Nikt nie może powiedzieć z całą pewnością, od kiedy istniał klasztor, a dokładna data założenia Rożeńskiego Monastyru nie jest znana. Przyjmuje się, że powstał w XIII wieku, w czasie gdy ziemią w okolicach Mełnika rządził despota Aleksy Sław, bratanek bułgarskiego cara Kałojana (1197-1207), gdyż wówczas pierwszy raz jest wspominana jego nazwa w rękopisach greckich, a podczas wykopalisk na terenie klasztoru odnaleziono monety bizantyjskie z czasów cesarza bizantyjskiego Michaiła VIII Paleologa, co dodaje dodatkowej wagi tym twierdzeniom.

W XVI wieku zbudowano dzisiejsze południowe skrzydło klasztorne i główną cerkiew klasztorną. Następnie cerkiew i refektarz ozdobiono freskami. Na początku następnego stulecia pomalowano południową fasadę głównej świątyni, a nowo wybudowany klasztorny ossuarium ozdobiono freskami.

W czasie najazdu osmańskiego, w XVII wieku klasztor został spalony. Pożar zniszczył bibliotekę z cennymi rękopisami i najstarsze dokumenty, z których można by czerpać wiedzę o powstaniu świętej siedziby oraz dużą część budynków mieszkalnych.

Wyposażenie

Przy pomocy finansowej Bułgarów z całego kraju rozpoczęto jego renowację, która trwała do 1732 roku. Cerkiew ozdobiono kolorowymi, wyjątkowymi w swoim rodzaju witrażami ze szkła weneckiego, które są jednymi z najstarszych na Półwyspie Bałkańskim i jedynymi zachowanymi z tych czasów w Bułgarii.

Wówczas też powstały malowidła ścienne oraz wspaniały, pozłacany ikonostas, który jest jednym z najbardziej reprezentacyjnych ikonostasów na ziemiach bułgarskich z tego okresu. Wykonany jest z niezwykłą finezją i kunsztem, pokryty rzeźbionymi warkoczami, z pięknymi bukietami kwiatów namalowanymi na cokołach, a wszystko razem tworzy tak wielką harmonię, że z zachwytu brakuje tchu.

Wyposażenie cerkwi uzupełnia ambona, arka nad świętym tronem, tron biskupi i dwa rzędy krzeseł dla wiernych, a na dziedzińcu świętej siedziby znajduje się winorośl zasadzona podczas odbudowy klasztoru po pożarze ok. 400 lat temu.

Greckie wpływy

Od chwili założenia Rożeński Monastyr uznawany był za stauropigialny, tj. autonomiczny i podporządkowany jedynie Patriarsze Ekumenicznemu. Był to jeden z głównych powodów, dla których Turcy nie zrównali go z ziemią, ale fakt, że podlegał Patriarsze Ekumenicznemu, najprawdopodobniej był przyczyną pozbawienia go przez Kościół grecki autonomii.

Stało się to w 1761 roku, a jako powód odebrania autonomii Kościół grecki podał trudności finansowe i zależność Rożeńskiego Klasztoru od klasztoru Iwiron na Świętej Górze Athos.

Zarządzanie świętą siedzibą przejęli wówczas mnisi z klasztoru Iwiron i tym samym klasztor stał się metochem i częścią klasztoru Iwiron ze Świętej Góry. Było tak aż do 1912 roku, po czym Rożeński Monastyr znów stał się bułgarskim klasztorem. Nie podobało się to jednak duchowieństwu greckiemu i nastąpiły lata spraw sądowych, które zakończyły się w 1921 r. na korzyść Bułgarii.

W 1790 roku, gdy Rożeński Monastyr stał się częścią klasztoru Iwiron, wykonano z tej okazji kopię cudownej ikony Najświętszej Marii Panny z klasztoru Iwiron i umieszczono w Rożeńskim Monastyrze..

Cudowna ikona

Historia cudownej ikony Matki Boskiej z Iwiron, jednej z najbardziej znanych i czczonych w Kościele prawosławnym, sięga I wieku. Według legendy namalował ją sam święty Łukasz, który jako pierwszy zaczął malować ikony.

Legenda głosi, że w IX wieku cesarz bizantyjski Teofil wydał dekret nakazujący zniszczenie ikon. Żołnierze chodzili i przeszukiwali domy, aby zabrać i spalić ikony. W ten sposób natrafili na ikonę Matki Bożej w domu pewnej wdowy z Nicaei (dawna nazwa dzisiejszego miasta Iznik w Turcji).

Był wieczór i kobieta poprosiła, aby Matka Boża mogła spędzić ostatnią noc w jej domu. W nocy, aby uratować ikonę przed spaleniem, wdowa wraz z synem zanieśli ją na brzeg morza i rzucili w morskie fale. Ikona wyprostowała się i popłynęła w kierunku zachodnim.

Wiek później pojawiła się na słupie ognia pośrodku morza przed Iwerskim Monastyrem. Mnisi wsiedli do łodzi lecz nie mogli zabrać ikony, gdyż ta wówczas odpływała.

W nocy Matka Boska ukazała się jednemu z mnichów – Gabrielowi i powiedziała, że podaruje ikonę monastyrowi, ale chce by on sam przypłynął i zabrał ikonę. Tak też się stało.

Ikonę przyniesiono do klasztoru i umieszczono w głównej cerkwi klasztornej. Następnego ranka nie było jej tam jednak i mnisi zaczęli jej szukać. Znaleźli ja nad drzwiami i przenieśli z powrotem do cerkwi.

Sytuacja powtórzyła się kilkakrotnie, aż Święta Bogurodzica pojawiła się znowu mnichowi Gabrielowi i powiedziała: „Nie kuście mnie więcej. Nie Wy mnie będziecie strzec, ale ja Was.”

Wtedy mnisi wybudowali kaplicę przy bramie klasztornej i umieścili tam ikonę. Ponieważ Matka Boska sama wybrała sobie miejsce do drzwi klasztornych (porta), zaczęli ją nazywać Portaitisa, co znaczy Strzegąca Wrót.

Działaność rewolucyjna

Największy rozkwit Rożeński Monastyr osiągnął w XIX wieku, kiedy to pełnił funkcję regionalnego centrum duchowego i należało do niego wiele okolicznych ziem.

W drugiej połowie XIX w klasztor stał się także schronieniem dla działaczy rewolucyjnych z tych stron. Schronili się tu później także przywódcy bułgarskiej Wewnętrznej Macedońskiej Organizacji Rewolucyjnej, a w jego pobliżu (ok. 200m) pochowano słynnego macedońskiego bułgarskiego rewolucjonistę Jane Sandanski.

Święto klasztorne

Dziś cudowna ikona nadal strzeże klasztornej bramy, a wierni co roku składają swoje dary. Najwięcej pielgrzymów przybywa na święto klasztoru, które przypada 8 września.

Rożeński Monastyr jest jednym ze 100 krajowych atrakcji turystycznych, rekomendowanych do zwiedzenia.

fot. Petrin Krastev

Autor: Przyblizamybulgarie

Napisz komentarz