Bułgarska biżuteria

21 Grudzień, 2022, 05:30

Wystroić się jak choinka.

W przypadku osób, które przesadzają z biżuterią i dodatkami do swoich stylizacji, często używamy zwrotu „wystrojony jak choinka”. Okazuje się jednak, że niezależnie od tego, czy jest to wyraz indywidualnego stylu, czy przejaw złego smaku, obwieszanie się biżuterią jest zakodowane w DNA rodowitego Bułgara.

Praktycznie od zawsze bułgarska grupa etniczna wyróżniała się spośród innych ludów bałkańskich stosowaniem wielu różnych ozdób od stóp do głowy. Istnieje wiele dowodów na to, że w miejscach, w których żyły duże grupy społeczności bułgarskich, znajdowano duże ilości biżuterii i ozdób.

Dlaczego nosiło się biżuterię

W przeszłości biżuteria była pełna symboli z wierzeń ludowych, nosiła ukrytą symbolikę i posiadała magiczną moc. Były na nich takie ornamenty jak orzeł, święci, elementy roślinne, figury geometryczne, kwiaty i inne.

We wczesnym średniowieczu, a następnie w okresie odrodzenia, ozdoby były używane jako magiczne amulety, chroniły przed złymi siłami i urokiem. Znacznie później zaczęto ich używać i postrzegać jako ozdobę, która dopełniała odświętny wygląd bułgarskiego stroju i była też wyraźnym znakiem statusu społecznego i rodzinnego. Bogaci pysznili się sznurami ze złota i srebra, a biedni pozwalali sobie na skromne ozdoby z brązu i koralików.

Od pierwszych dni życia

Zgodnie z tradycją, ozdoby towarzyszyły Bułgarom już od pierwszych dni życia. Kobiety oczekujące narodzin dziecka, szyły dla nich czapeczki z cienkiej bawełny lub jedwabiu w kolorze białym lub różowym i ozdabiały niebieskimi koralikami, sznurkami, krzyżykami lub monetami, które miało chronić je przed rzuceniem na nie uroku do 40. dnia życia.

Biżuteria kobieca i jej wartość

Najliczniejsze i najbardziej różnorodne były ozdoby kobiece. Biżuteria kobieca była bardzo droga, dlatego przechowywano ją w specjalnych skrzyniach, szkatułach, a eksponowano tylko przy ważnych okazjach i od święta. Na co dzień nosiły one drobne ozdoby, takie jak kolczyki. Wartość biżuterii jednej kobiety stanowiła równowartość pary wołów.

Bułgarka lubiła się stroić. Kobiety zakładały na obie ręce po kilka srebrnych i pozłacanych bransoletek i przyszywały wisiorki do swoich strojów na całej ich długości, od stóp po głowę.

Sokaj

Samych ozdób na głowę w formie przeróżnych chust na bułgarskich ziemiach zanotowano 37 rodzajów. Wśród nich wyróżnia się damski „sokaj” – wyjątkowa i specyficzna ozdoba, która nie ma odpowiednika na Bałkanach.

To skomplikowana ozdoba na głowę z tkaniny, bogato zdobiona, przypominająca usztywniony worek do zbierania włosów, wysoki niczym cylinder, z wieloma sznurkami monet i przeróżnymi ozdobami. Nosiły go zamężne kobiety do końca XIX wieku, zwłaszcza w północnej Bułgarii, a potem przekazywały swojej pierwszej synowej.

Tepełyk

Na głowie Bułgarka nosiła także „tepełyk” – okrągłą, lekko wypukłą srebrną blaszkę, z ornamentami, która była wszyta pod chustą i przez to niewidoczna. Pełniła symboliczną funkcję ochrony kobiety przed siłami zła.

Kosicznik

Bułgarka często nosiła też „kosicznik” i „proczełnik”. Srebrne monety w „kosyczniku” - bogato zdobionej wyższej opasce na głowę, przypominającej otwarty toczek, były nawleczone na wełniane sznurki lub wstążki różnej długości i chroniły przed złym, zawistnym spojrzeniem. Często ich długość odpowiadała wzrostowi kobiety.

Proczełnik

„Proczełnik” jest ozdobą pochodzenia wschodniego i był noszony na czole niczym diadem. Stanowił część stroju na święta i rytuały. Czasami wisiorki były wykonane ze srebra lub brązu, z wizerunkami ptaków, z kamieniami szlachetnymi, a czasami z masą szklaną.

Spinki

Dziewczęta nosiły też na głowach ciężkie spinki do włosów wykonane z miedzi lub srebra, z przyczepionymi dużymi ozdobami w formie kulek, które zakończone były orłem z rozpostartymi skrzydłami. Po wyzwoleniu pojawiły się też spinki wykonywane przez bułgarskich rzemieślników na wzór zachodni.

Kolczyki i nauszniki

Popularnością cieszyły się też kolczyki. Zarówno te małe, jak i bardzo duże. Dziewczynkom przekłuwano uszy we wczesnym dzieciństwie, pozostawiając woskowaną nitkę, aby zapobiec zarośnięciu dziurek do czasu założenia kolczyków.

Czasami uszy zdobiły nauszniki - ozdoby wiszące po obu stronach głowy niczym kolczyki, przymocowane sznurkiem i haczykami do chusty.

Ozdoby z monet

Do zdobienia głowy i strojów, Bułgarki wykorzystywały duże ilości monet – od małych po duże monety bułgarskie, a po wyzwoleniu także monety tureckie, które nie miały już wartości pieniężnej.

Zamiast stanika

W prezencie ślubnym od matki panna młoda otrzymywała napierśnik. Na stanik mogły pozwolić sobie tylko bardzo bogate kobiety. Wykonano go z sukna, do którego przyszywano dużą ilość monet. Waga bogato zdobionego napierśnika dochodziła do 2-3 kg. Po ślubie był on skrzętnie chowany i przekazywany następnym pannom młodym w rodzinie.

Urocze pafty

Najbardziej rozpowszechnioną damską ozdobą były „pafty” czyli bogato zdobione klamry, sprzączki do paska ściągającego spódnicę, stanowiące symbol kobiecości. Były one jednym z najpiękniejszych elementów stroju narodowego Bułgarki. Niezwykle wykwintne i kunsztownie wykonane z różnych metali, ozdobione fantazyjnymi kształtami, z elementami roślinnymi, figurami geometrycznymi, a nawet motywami religijnymi, z magiczną symboliką.

Męskie ozdoby

W porównaniu z kobiecymi ozdobami, męskich ozdób było znacznie mniej. Jedną z nich był noszony już w średniowieczu, ze zdobieniami z brązu lub żelaza „silah” - skórzany pas z przegródkami na nóż, pistolet, tytoń itp.

Inną ozdobą był „kiustek” - składający się z kilku splecionych srebrnych łańcuszków połączonych na obu końcach ozdobnymi, błyszczącymi i wypolerowanymi ornamentami, które zawieszano na przodzie fraka, na którym później mężczyźni wieszali zegarek, gdy pojawiła się moda na jego noszenie.

Pierścienie były uniwersalną biżuterią kobiet i mężczyzn, z tym, że dla mężczyzn charakterystyczne były pierścienie z pieczątką – sygnety.

Mężczyźni nosili też jeden kolczyk i prawie każdy nosił krzyżyk. Wierzono, że noszenie kolczyka przez mężczyznę ma magiczne znaczenie, a chłopiec z kolczykiem na pewno przeżyje.

Tak jak dzisiaj Wigilia i Boże Narodzenie były świętami rodzinnymi i odświętny strój, biżuteria były obowiązkowe.

Fot. Assen Velikov, PhotoBulgaria, Bulgarian Folklore

Autor: Przyblizamybulgarie

Napisz komentarz