Noworoczne zwyczaje - surwakane

02 Styczeń, 2024, 07:30

Pierwszego dnia Nowego Roku przypada bułgarskie święto Surwaki. Towarzyszące mu obyczaje mają zapewnić nam zdrowie i pomyślność w nadchodzącym roku. Uważa się, że jest to kontynuacja kolędowania.

Skąd nazwa?

Zwyczaje te są znane na wszystkich bułgarskich terytoriach etnicznych, a także wszędzie tam gdzie mieszkają Bułgarzy. Etnografowie nie kwestionują jego starożytnego, przedchrześcijańskiego charakteru.

Nazwa zwyczaju „surwakane”, nazwa magicznej różdżki „surwaczka, surwaknica” oraz towarzyszące magicznemu zwyczajowi okrzyki „Surwa, surwa!” są powiązane z Prabułgarami i ich bogiem słońca Surwą. Słowo „sur” oznacza „ognisty”.

Zwyczaj ten jest zupełnie nieznany wśród wielkich ludów słowiańskich, zarówno tych bliskich, jak i dalekich.

Na czym polega surwakane?

„Surwakane” to uderzanie „surwakanego” po grzbiecie patykiem, zwanym „surwaczką”, któremu towarzyszą życzenia zdrowia, długowieczności i pomyślności.

Magiczne gałązki

"Surwaczki" wykonuje się tradycyjnie z derenia, uważanego za najzdrowsze drewno. W starożytności wykonywano je wyłącznie z dobrze rozgałęzionych gałązek derenia, bez dekoracji. Czasami nacinano korę uzyskując spirale o różnych kształtach lub doczepiano długie paski wykonane z drewna, które przypominały pióra. Z biegiem lat dekoracja stała się bardziej urozmaicona.

„Surwaczki” obowiązkowo formowano w kształcie Ф – czyli bułgarskiej litery F. Jeśli wybrana gałązka miała więcej rozgałęzień można było uformować dwie „efki” (Ф Ф) - jedną małą i jedną dużą. Ozdabiano je monetami, girlandami wykonanymi z popcornu lub innych nasion oraz białymi i czerwonymi nitkami lub frędzlami, które przypominały, że najważniejsze jest zdrowie.

Noworoczni kolędnicy „surwakari” chodzą od domu do domu, wchodzą do domów, do stajni, do stodoły, a dzisiaj także do samochodów i wypowiadają noworoczne życzenia-zaklęcia, które mają zapewnić odwiedzanym zdrowie i dostatek.

Gospodarze czyli „surwakani” obdarowują ich z kolei preclami, suszonymi owocami, orzechami, bekonem itp. oraz/lub drobnymi datkami.