Kult Tangry, Słońca i psa - bóstwa mitologii prabułgarskiej

15 Marzec, 2023, 07:30

Religia Prabułgarów

Religia Prabułgarów była ściśle związana z ich sposobem życia i kulturą. Dlatego nauka rozpatruje te trzy aspekty życia łącznie.

Temat starożytnego pogaństwa bułgarskiego jest niezwykle ważny, ponieważ nie jest do końca wyjaśniony, a wręcz przeciwnie – przedchrześcijańska Bułgaria będzie przedmiotem wielu dalszych badań i mamy nadzieję, odkryć.

Powszechnie wiadomo, że Prabułgarzy czcili jedno najwyższe bóstwo, ubóstwiali Niebo – Tangrę, ale czcili też ciała niebieskie, a w każdym obrzędzie religijnym brało udział zwierzę – najczęściej pies lub koń.

Wierzyli w życie pozagrobowe i w to, że świat umarłych nie różni się specjalnie od świata żywych.

Informacje o tym, w co dokładnie wierzyły starożytne ludy zamieszkałe na naszych ziemiach, czerpiemy z niebułgarskich źródeł historycznych, takich jak kroniki bizantyjskie, ponieważ Bułgarzy byli wówczas narodem niepiśmiennym.

Wiarygodne wnioski wyciągane są również na podstawie badań archeologicznych w starożytnych nekropoliach, które noszą materialne dowody na obrzędy i wierzenia religijne naszych przodków.

Świątynie i szamani

Prabułgarzy budowali świątynie i praktykowali szamanizm. W odróżnieniu od Słowian, których wierzenia nie obejmowały budowania świątyń i podążania za przepowiedniami kapłanów, Prabułgarzy posiadali budowle kultowe, świątynie, w których odprawiali swoje święte rytuały i praktykowali szamanizm. To szamani zabierali dusze zmarłych do zaświatów.

Z kamiennych bloków łączonych zaprawą wznosili tzw. kapiszcza. Niektóre miały centralny filar, inne nie. Wokół nich znajdowały się małe naczynia lub kałuże wody, które były używane do rytualnych obrzędów oczyszczenia, a w kamiennych kolumnach wykuwano nisze, w których najprawdopodobniej umieszczano religijne bożki.

W swoich kultowych świątyniach kapłani czcili ogień i wodę, a rytuał ten nazywano „jasna”.

Świątynie wokół Pliski

W sercu stolicy Pliski sanktuarium znajdowało się w samej cytadeli. Lokalizacja świątyni wskazuje, że była używana przez władcę i mieszkańców pałacu, tj. wąski krąg ludzi. Była zorientowana w kierunku północ-południe, dlatego po przyjęciu chrześcijaństwa świątynia ta nie została przekształcona w cerkiew.

Niedaleko Pliski, ale już poza dawną stolicą podobne sanktuarium noszące ślady prabułgarskie odkryto w pobliżu wsi Koniowec (Konyovets) – Kabijuk (Kabiyuk). Nie jest jednak jasne, komu służyła świątynia i jakie były jej losy po przyjęciu chrześcijaństwa, pomimo orientacji wschód-zachód.

Naukowcy mają nadzieję, że przyszłe aktywne badania pierwszej stolicy Bułgarii ujawnią wiele innych nieznanych faktów dotyczących wierzeń religijnych i rytuałów Prabułgarów.

Pochówki Prabułgarów

W dawnych czasach wierzono, że po śmierci dusze żyją w podobny sposób jak człowiek za życia, dlatego groby wypełniano inwentarzem, a obok ciał zmarłych kładziono zwłoki zwierząt.

W ten sposób łatwo odróżnić pochówki chrześcijańskie, gdzie nie ma inwentarza od pochówków pogańskich.

Podczas licznych wykopalisk archeologicznych w Bułgarii odkryto groby z psami, końmi i kotami, ułożonymi obok ciał pochowanych osób. Pies i koń zajmowały ważne miejsce w bułgarskim pogaństwie i były głównymi zwierzętami ofiarnymi. Były tak ważne, że im również składano ofiary.

Prabułgarzy cieszyli się słysząc szczekanie psa i traktowali to jako błogosławieństwo.

Kult ciał niebieskich

Czcili także ciała niebieskie – Słońce, Księżyc i inne gwiazdy. Nie zachowały się żadne ślady kultu Księżyca, ale zachowały się dowody na istnienie kultu Słońca.

W starożytności Słońce postrzegano jako niebiański ogień, dlatego wiele źródeł podaje, że Bułgarzy byli również czcicielami ognia. O kulcie Słońca świadczą chociażby znaki słoneczne na murach twierdzy Pliska i Presław, a także na naczyniach i przedmiotach gospodarstwa domowego, świątynie Perperikon czy Tatuł oraz starożytny bułgarski kalendarz, który jest związany z ruchem Ziemi wokół Słońca.

Prabułgarski panteon

Prabułgarzy wierzyli w żywioły natury oraz w bezgraniczną moc bóstw. Wierzyli, że wszystko na tym i tamtym świecie dzieje się zgodnie z ich wolą.

Odpowiedniki bóstw należących do prabułgarskiego panteonu można znaleźć również w starożytnych mitologiach greckich i rzymskich:

Tangra – centralne bóstwo. Tangra, jak ma to miejsce w późniejszych czasach historycznych, miał również swoich zastępców na ziemi. Arcykapłanem Tangry był chan. Na cześć Tangry Prabułgarzy składali w ofierze zwierzęta, a przy niezwykle ważnych okazjach składano także ofiary z ludzi.
Umaj – Bogini Matka i żona Tangry. Trakowie nazywali ją Bendida – boginią ziemi i płodności.
Syrnen – bóg-jeleń. Prabułgarzy wierzyli, że to on wysłał cudowną łanię, aby wykarmiła i wychowała legendarnego prabułgarskiego władcę Awitochoła, który gdy dorósł, został Wielkim Chanem, ożywił bułgarskie carstwo i żył 300 lat.
Bóg Hursa – bóg-kowal, syn Słońca, odpowiednik Hefajstosa i Wulkana. Hursa jest również czczony jako Żelazny Ojciec. Przedstawiany jest jako jeździec z mieczem i toporem, obuty w żelazne buty. Uczył ludzi wydobywać i obrabiać żelazo.
Baran - bóg wojny i zwycięstwa. Jego imię oznacza „Nosiciel zwycięstwa”. Baran jest strażnikiem poległych na wojnie, a także decyduje o wyniku bitew.
Kubar – bóg bogactwa i śmierci, syn boga Barana.
Artisz – bogini, strażniczka paleniska i patronka rodziny. Jej imię jest bliskie świętemu krzewowi arczi, którym zwolennicy proroka Zaratustry podtrzymywali swoje święte ogniska.