Belenski Most - arcydzieło mistrza w pełnej krasie

20 Sierpień, 2024, 07:30

Kolju Ficzeto

Jednym z wielkich budowniczych przeszłości, którego nazwisko jest przykładem do dziś, jest Nikoła Iwanow Ficzew (1800-1881), znany jako Kolju Ficzeto (Kolyu Ficheto) lub Usta Kolju Ficzeto, od tureckiego słowa „usta” i arabskiego „ustaz” oznaczającego mistrza, nauczyciela, profesora - wybitna postać bułgarskiego renesansu, nazywana Pierwszym Mistrzem bułgarskiej narodowej architektury.

Ten niezwykle utalentowany samouk, wybitny budowniczy, architekt i rzeźbiarz, prawdziwy fenomen bułgarskiej architektury i budownictwa renesansowego, pozostawił po sobie arcydzieła jakich nie było wcześniej na Bałkanach, a które budzą podziw do dzisiaj.

Do jego dzieł należą między innymi cerkwie Świętej Trójcy w Swisztowie, Wielkiej Świętej Męczennicy Mariny i Świętego Mikołaja w Wielkim Tyrnowie, Świętego Mikołaja w Drianowie, Kilifarewski i Sokolski Monastyr, a także piękne mosty uznane za zabytki kultury, wśród których jest słynny Belenski Most na rzece Jantrze, Lwi Most – symbol Sewliewa, nienaruszony przez czas Drianowski Most i jedyny kryty most na Bałkanach w mieście Łowecz.

Kolju Ficzeto wyznawał prostą zasadę: „Budujcie na wieki, nie tylko dla pieniędzy, ale także dla sławy i honoru mistrza”. Takie właśnie są jego dzieła - sławią mistrza.

Budowa mostu

Przykładem tego jest m.in. Belenski Most koło Białej, o którym dzisiaj chcemy opowiedzieć - uważany jest za jedno z największych osiągnięć bułgarskiej inżynierii i budownictwa epoki odrodzenia.

Most został zbudowany w latach 1865 - 1867 na zlecenie gubernatora Dunajskiego Wilajetu (prowincji) - Midhata Paszy, aby połączyć główne miasto regionu - Ruse, ze stolicą Imperium Osmańskiego - Konstantynopolem.

Kiedy z Wysokiej Porty nadszedł rozkaz budowy ważnego obiektu na drodze, mającego ułatwić przewóz towarów z naddunajskich prowincji Imperium do Konstantynopola, Midhad Pasza zaczął szukać osoby, która mogłaby wykonać to zadanie.

Najpierw zapytał polskiego inżyniera Ludmiła Rolę, który był u niego na służbie, jak długo i za ile może zbudować most. Rola obiecał wybudować most za 3 000 000 groszy i 4 lata.

Za radą bliskich współpracowników Midhat Pasza zwrócił się z tym samym zapytaniem do cieszącego się wówczas powszechnym uznaniem Usta Kolju Ficzeto. Mistrz poprosił o dwa tygodnie na dokonanie dokładnych obliczeń.

Wykonał model z wosku, czerpiąc inspirację z architektury Starego Kamiennego Mostu z XVII wieku na terenie dzisiejszego miasta Debelec (o ile wiadomo, jest to jedyna budowa, dla której Ficzeto wykonał podobny model). Po dwóch tygodniach zaniósł model do Midhada Paszy i stwierdził, że zbuduje most za 700 000 groszy i 2 lata.

Zaskoczony Turek pomyślał, że źle usłyszał i zapytał Kolju Ficzeto, czy jest pewien swoich słów, na co ten odpowiedział: „Jeśli, Paszo Effendi, nie zbuduję mostu koło Białej za 700 000 groszy, zabierz mi głowę!”

Pasza powierzył mu budowę mostu i Usta Kolju zabrał się do budowy, pracując jednocześnie przy budowie cerkwi Świętej Trójcy w Swisztowie. W budowie mostu pomagali mu kowale z Gabrowa, kamieniarze i stolarze z Triawnej i Drianowa, a także ochotnicy z Białej.

Belenski Most

Most został wykonany z ciosanego kamienia z lokalnego wapienia i zaprawy wapiennej. Ma 276 metrów długości i 9 metrów szerokości, 14 łuków o średnicy 12 metrów. Podpiera go 13 filarów ze specjalnymi odciążającymi napływ wody otworami i niszami i 2 podpory na brzegach. Jego sylwetka malowniczo komponuje się z korytem rzeki Jantry i okolicznymi wzniesieniami.

Mistrz był niezwykle nowatorski jak na swoje czasy i udekorował filary nośne rzeźbami - lwem, nimfą, gryfem, łabędziem. Do tamtej pory tego typu ornamenty służyły jedynie do ozdabiania budynków. Unikalne połączenie architektury i rzeźby uczyniły z obiektu dzieło sztuki.

Za swoją błyskotliwą pracę Kolju Ficzeto został uhonorowany przez sułtana Orderem Medżydów, otrzymał 50 000 groszy i miejsce przy słynnym Samowodskim Bazarze w Tyrnowie (dziś Wielkie Tyrnowo).

Most będący prawdziwym arcydziełem na owe czasy i jego twórca Kolju Ficzeto zainspirowały słynnego kronikarza i podróżnika Felixa Kanitza, który w swojej książce „Dunaj Bułgaria i Bałkany” w 1872 roku napisał: „A ten skromny człowiek […] nie wie, że z Belenskim Mostem zbudował największą konstrukcję hydrauliczną na Półwyspie Bałkańskim, wyłączając Konstantynopol!” i pełen podziwu wyrażał się na temat jego geniuszu.

Most odegrał również ważną rolę przy oswobodzeniu Bułgarii. W 1877 roku podczas wojny rosyjsko-tureckiej przez most przeszły wojska rosyjskie i w ten sposób Biala stała się drugą po Swisztowie osadą w Bułgarii wolną od Osmanów.

W 1897 r. podczas wielkiej powodzi, zachodnia część mostu została zniszczona przez szalejące wody rzeki Jantry. W 1922 roku most wzmocniono, zwężono i odbudowano brakujący fragment, wykorzystując do tego celu żelbeton, który różnił się wyglądem od kamienia, z którego zbudowana była reszta mostu.

W 2000 roku Belenski Most został uznany za zabytek architektury i sztuki artystycznej o znaczeniu krajowym. Obecnie most jest zamknięty dla ruchu kołowego i mogą korzystać z niego tylko piesi.

Renowacja mostu

Gmina Biała (Byala) od dziesięciu lat szukała sposobu na renowację mostu, aby mógł stać się znowu dumą miasta. Z przeprowadzonych badań jasno wynikało, że podstawy są solidne. Poważne problemy były z nawierzchnią. W końcu starania zostały zwieńczone sukcesem.

W 2023 r. rozpoczął się remont mostu o wartości 9,5 mln BGN, finansowany z projektu europejskiego. W ramach projektu wybudowano także dwupiętrowy budynek o nowoczesnej architekturze, w którym mieści się restauracja, regionalne muzeum, którego część poświęcona jest wielkiemu mistrzowi Kolju Ficzeto, sala projekcyjna oraz „Wehikuł czasu”, który pozwoli zwiedzającym cofnąć się w czasie i prześledzić początki budowy.

Oficjalne otwarcie uświetni dwudniowy festyn 23-24 sierpnia. Wszyscy życzymy Białej i jej mieszkańcom, by emblematyczny most na Jantrze stał się dużą atrakcją turystyczną i ożywił turystykę w regionie.

Autor: Przyblizamybulgarie

Napisz komentarz