Zemeński Monastyr - niezwykłe malowidła

29 Wrzesień, 2022, 05:30

Zemeński Monastyr czyli Klasztor Zemeński to jeden z najstarszych klasztorów w Bułgarii. Posiada niezwykłą architekturę i autentyczne, zachowane malowidła ścienne.

Położenie

Położony jest u podnóża góry Koniawska, między Sofią a Kiustendiłem, ok. 1 km od Zemen - jednego z najmniejszych miast Bułgarii, w gminie Pernik, na samym początku wąwozu Zemen, na lewym brzegu rzeki Strumy.

Nieco historii

Jest to jeden z niewielu zachowanych zabytków bułgarskiej architektury średniowiecznej i sztuki. Składa się z cerkwi, dzwonnicy i dwóch budynków.

Klasztor został założony w XI wieku. Podczas II Carstwa Bułgarii był częścią twierdzy Zemlingrad, która strzegła wąwozu Zemen na rzece Struma.

Był wielokrotnie niszczony i odbudowywany.

Został zniszczony w czasie walk Krakry z Bizantyjczykami, podczas serbskiej dewastacji w 1189 roku oraz w czasie najazdów Osmanów pod koniec XIV wieku, po których opustoszał.

Cerkiew św. Jana Teologa

Jedynym budynkiem klasztoru, który zachował się od samego początku jego powstania jest cerkiew św. Jana Teologa. Z architektonicznego punktu widzenia zajmuje ona szczególne miejsce na Bałkanach z uwagi na kształt kopuły (krzyż wpisany w kwadrat).

Świątynia przedstawia pomieszczenie w kształcie sześcianu z kamienną kopułą umieszczoną na wysokim cylindrycznym bębnie. Ściany wykonane są z ciosowych bloków połączonych zaprawą i ozdobione ikonami. Posadzka wykonana jest z różnokolorowych kawałków marmuru, wielobarwnych płyt kamiennych oraz antycznych cegieł i jest autentyczna.

Na uwagę zasługuje kamienny ołtarz, który ponoć spełnia życzenia, jeżeli położysz na nim lewą rękę.

Niezwykłe malowidła

Niezwykle cenne są freski z XI-XIV w, które są niezwykle żywe, realistyczne i nawiązują do tzw. kierunku ludowego w sztuce II Carstwa Bułgarskiego i wykraczają poza oficjalne trendy średniowiecznego malarstwa ściennego.

Cerkiew była dwukrotnie malowana - w XI i XIV wieku przez nieznanego bułgarskiego malarza.

Najstarsze malowidło ścienne pochodzi z XI wieku, kiedy wybudowano klasztor. Przedstawia św. nę i jest jedynym zachowanym freskiem z pierwszego malowania świątyni.

Malowidła ścienne pokrywające wnętrze cerkwi, w dużej mierze są zachowane do dziś, są autentyczne, oczyszczone i zakonserwowane i pochodzą z XIV w.

W realizacji wielu scen biblijnych odnajdujemy elementy zarówno malarstwa wschodniego, bizantyjskiego, jak i renesansowego.

Ikony przedstawiają wielkie święta, mękę Chrystusa i jego drogę na Golgotę. wizerunki czterdziestu świętych męczenników, postaci królewskich, a także jeden z najwcześniejszych wizerunków św. Iwana Rilskiego, jaki dotychczas odkryto.

Imponujące porterty

Imponujące są sceny Wniebowzięcia, Zwiastowania, portrety despoty Deyana i jego żony Doyi wraz z ich dziećmi Witomirem i Stoyu – lokalnych władców i fundatorów drugiego malowania ikon w XIV wieku. Zdaniem znawców portrety te mają wartość artystyczną porównywalną z wizerunkami Kałojana i Desislawy w bojańskiej cerkwi (zabytek wpisany na listę UNESCO).

Tego typu malowidła są w naszym kraju niezwykle rzadkie, a jeszcze bardziej wyjątkowe jest to, że są dziełem bułgarskich mistrzów malarstwa.

Podwójny Chrystus

Unikalny jest fresk z podwójnym Chrystusem w scenie „Komunia Apostołów”. W przeciwieństwie do zwykłego obrazu, w którym Chrystus jedną ręką podaje chleb, a drugą wino, tutaj przedstawione są dwa wizerunki Zbawiciela. „Podwójnego Chrystusa” nie ujrzysz nigdzie indziej. To odmienne odczytanie sprawia, że świątynia jest niezwykle cenna dla kultury światowej.

Kucie gwoździ do ukrzyżowania Chrystusa

Można zobaczyć tutaj również jedyny w swoim rodzaju fresk przedstawiający kucie gwoździ, którymi przybito Jezusa do krzyża. Taka scena nie występuje jako temat ikonograficzny nigdzie w światowym malarstwie religijnym. Jest ona przedmiotem szczególnej uwagi masonów.

Jedną z postaci czterech kowali jest kobieta. Legenda głosi, że kiedy poszli do kowala i poprosili go o wykucie gwoździ do ukrzyżowania Chrystusa, odmówił pod pretekstem, że boli go ręka - później rzeczywiście ręka zaczęła go boleć. Dlatego zastąpiła go żona. Scena kucia gwoździ nie jest sceną biblijną, a bytową.

Jakie sekrety kryje cerkiew

Ale to nie jedyna tajemnica, którą kryje ta mała cerkiew. Według niektórych badaczy unikalna kubiczna architektura kościoła wynika z kultu Bogomiłów w tym miejscu. Legenda głosi, że ukryli tutaj znak bułgarski i jest to jedyny symbol, który może zjednoczyć wszystkie religie świata.

Inna starożytna legenda mówi, że do zemeńskiej cerkwi przybyli krzyżowcy szukając świątyni Salomona i starali się odnaleźć na malowidłach ściennych wskazówki dotyczące jej położenia.

Dlaczego warto

Niezależnie od skrywanych tajemnic i legend warto odwiedzić to miejsce. Cerkiew św. Jana Teologa ze swoją unikalną architekturą i freskami jest cennym skarbem narodowym, którego znaczenie wykracza poza granice naszego kraju.

Cerkiew została uznana za zabytek bułgarskiej architektury i malarstwa, a klasztor stał się oddziałem Narodowego Muzeum Historycznego.

fot. Martin Stoyanov/Muzeum

Autor: Przyblizamybulgarie

Napisz komentarz