24 maja - Święto Piśmiennictwa i Kultury Słowiańskiej

24 Maj, 2023, 07:30

Dzień Bułgarskiej Edukacji i Kultury oraz Piśmiennictwa Słowiańskiego to bułgarskie święto narodowe obchodzone 24 maja.

W tym dniu Bułgaria świętuje oświecenie, kulturę i stworzenie bułgarskiego alfabetu przez Cyryla i Metodego, zwanych też braćmi z Salonik.

Pierwsze obchody święta

Pierwsze wzmianki o obchodach święta odnaleziono w kronice ormiańskiej z 1813 r., gdzie wspomina się o jego obchodach 22 maja 1803 r. w Szumen.

Pierwsze uroczystości ku czci Cyryla i Metodego obchodzone 11 maja (w starym stylu) miały miejsce w 1851 roku w szkole diecezjalnej Św. Cyryla i Metodego w Płowdiwie, z inicjatywy Najdena Gerowa.

W bułgarskiej literaturze renesansowej pierwsze wzmianki o obchodach święta Cyryla i Metodego 11 maja można znaleźć w „Historii języka słowiańskiego” Neofita Rilskiego z 1852 roku.

Pierwsze uroczystości 11 maja w cerkwi bułgarskiej ku czci obu braci miały miejsce w 1857 roku, w bułgarskiej cerkwi św. Stefana w Konstantynopolu wraz z nabożeństwem ku czci św. Iwana Rilskiego.

W następnym roku (1858), 11 maja odbyło się również uroczyste nabożeństwo w cerkwi Najświętszej Bogurodzicy w Płowdiw, po czym nauczyciel Joakim Gruew wygłosił poruszające przemówienie o życiu i twórczości Cyryla i Metodego.

Święto zaczęto regularnie obchodzić w Szumen i Łom, a od 1860 r. także w Skopje.

Od 1863 roku 11 maja jest świętem kościelnym świętych apostołów Cyryla i Metodego.

24 maja

Wraz z wprowadzeniem kalendarza gregoriańskiego w 1916 roku święto Cyryla i Metodego zaczęto obchodzić 24 maja zarówno jako święto państwowe, jak kościelne.

Po 1969 roku w wyniku sekularyzacji, oddzielono kalendarz kościelny od świeckiego i dziś są dwa święta – kościelne (11 maja) i świeckie (24 maja).

Oficjalnym świętem narodowym 24 maja został ogłoszony w 1990 roku.

Dziś, jest to jedyne święto w całej Bułgarii, gdy odbywają się uroczyste pochody, w których biorą udział uczniowie, studenci, pracownicy naukowi, artyści, instytucje kultury, zespoły taneczne i muzyczne oraz wiele innych, bezpośrednio związanych z bułgarską edukacją i kulturą.

A oto kilka faktów o bułgarskim alfabecie

Cyrylica jest młodsza niż większość innych pism używanych na świecie. Jest to obok głagolicy, jedno z dwóch wczesnosłowiańskich pism. Jej nazwa nawiązuje do apostoła Słowian - św. Cyryla, który wspólnie ze św. Metodym, prowadząc misję wielkomorawską wśród Słowian zapisał i wprowadził do liturgii język słowiański.
Głagolicę stworzył w IX wieku św. Cyryl i Metody na polecenie cara Symeona Wielkiego. Następnie uczeń świętych braci Cyryla i Metodego, św. Klemens Ochrydzki stworzył z głagolicy wczesną cyrylicę.
Dwa alfabety – cyrylica i głagolica – istniały równolegle i były używane w nabożeństwach, do pisania dokumentów państwowych i religijnych, ksiąg itp. Dowody na to sięgają X-XI wieku. W średniowieczu cyrylica stopniowo całkowicie zastąpiła głagolicę.
W Królestwie Chorwacji (dziś część Chorwacji), Dalmacji (dziś część Chorwacji) i Czechach (dziś część Republiki Czeskiej) najpierw używano głagolicy, a następnie wraz z nią cyrylicy. Słowa głagolicy można znaleźć w niektórych rękopisach cyrylicy aż do XIV wieku.
W oryginalnej wersji cyrylicy, opracowanej przez św. Klemensa Ochrydzkiego, są 44 litery na 44 dźwięki, w przeciwieństwie do obecnego alfabetu bułgarskiego, który ma 30 liter.
Każda litera w cyrylicy miała swoją nazwę, która miała jakieś znaczenie. Na przykład A - „az” czyli „ja”, B - „buki” (bukwy) czyli litery, D – dobro. Nazwy liter pomogły uczniom łatwiej zapamiętać alfabet i jego kolejność.
Słowo „azbuka” co znaczy alfabet pochodzi od połączenia nazw dwóch pierwszych liter A i B oraz ich wymowy: az-buki.
Wczesna cyrylica była oparta na alfabecie greckim. Niektóre litery alfabetu greckiego służyły jako modele dla wczesnych liter cyrylicy, a dla słowiańskich dźwięków, które nie miały odpowiednika w języku greckim, stworzono nowe dodatkowe litery.
Oprócz znaczenia, każdej literze cyrylicy odpowiadała wartość liczbowa oparta na alfabecie greckim. A – 1, B – 2, G – 3 itd.
Cyrylica jest używana w języku bułgarskim, białoruskim, macedońskim, rosyjskim, serbskim i ukraińskim. Co ciekawe, jest to jednak również oficjalne pismo niektórych języków niesłowiańskich, takich jak aleut, kazachski, kirgiski, tatarski i inne.
Od 1940 r. cyrylica jest także oficjalnym alfabetem w Mongolii. W marcu 2020 r. rząd Mongolii zdecydował na stosowanie w oficjalnych dokumentach, obok cyrylicy, również tradycyjnego alfabetu mongolskiego.